Осиёи Марказй ва бист соли амалкарди Русия

Рузи 25 декабри соли 1991 Михаил Горбачев, аввалин ва охирин раиси чумҳури Иттиҳоди Шуравй ба таври расмй эълом кард, ки аз ин ба баъд давлате бо номи СССР(Иттиҳоди чамоҳири сотсиалистии Шуравй) вучуд надорад.Албатта ин абарқудрат хеле пештар аз ин, рузи 8 декабр фуру пошида буд ва дар ин руз сарони се чумҳурии Русия, Белорус ва Украина бо имзои санаде қарордоди соли 1922 ро, ки сароғози таъсиси Иттиҳоди Шуравй буд, бекор ва таъсиси Иттиҳоди давлатҳои мустақилро эълом карда буданд.

Рузи 21 декабри дар Алмаато, пойтахти пешини Қазоқистон сарони ҳашт чумҳурии Арманистон, Озарбойчон, Қазоқистон, Қирғизистон, Точикистон,Туркманистон, Узбакистон ва Молдова дар як нишасте ба паймони сечонибаи Русия, Белорус ва Украина ҳамроҳ шуданд. Каме дертар, дар рузҳои поёнии декабр Гурчистон низ ба ин паймон ҳамроҳ шуд.Ба ҳамин тартиб абарқудрате бо номи Шуравй аз нақшаи чаҳон ғайб зад.Имсол аз ин руйдоди муҳими даҳаи поёнии қарни 20 бист сол сипарй шуд ва тайи ин муддат Русия ҳамвора талош кард, то ба ҳар василаи мумкин нуфуз ва чойгоҳи худ дар ин қаламрави азимро ҳифз кунад, аммо воқеият ин аст, ки Маскав дар расидан ба ин ҳадаф муваффақ набудааст.Ин бемуваффақиятии Русия бо вуруди бозигарони чадид аз ғарбу шарқ ба қаламрави Шуравии собиқ, такмил шудааст.Имруз дар қаламрави абарқудрати собиқ ниҳодҳои мухталифе амал мекунанд, ки умдатан таҳти мудирияти Русия қарор доранд ва ҳама дар ростои ҳифзи ҳамгаройи миёни ба истилоҳ чумҳуриҳои дар гузашта бародар таъсис шудаанд. Аммо фаъолияти ин ниҳодҳо то кунун натавонистааст он интизоротеро ки муассисон дар оғози таъсис доштанд, бароварда кунад.Ин амр сабабҳои мухталифе дорад, ки ба назар мерасад аслитарини он адами барномаи дақиқ ва мунсачими Маскав дар амри тақвияти ҳамгаройи миёни чумҳуриҳои собиқи Шуравй, аст.Аз суи дигар, гузашти 20 сол собит намуд ки аксари давлатмардони Русия ҳануз наҳваи бархурд бо давлатҳои истиқлолёфта аз Шуравиро намедонанд ва мавқеи зургуйии онон акнун гуши шунаво надорад ва бар фосила миёни Маскав ва ин кишварҳо меафзояд, ки дар айни ҳол шоҳиди он ҳастем. Агар амалкарди Русия дар мавриди ҳифзи ҳамгаройи дар қаламрави Шуравии Собиқ мавриди арзёбй қарор гирад, мебинем ки Маскав бидуни ҳеч барнома ё пажуҳише, бар асоси ҳамон меъёрҳои замони комунистй равобит бо чумҳуриҳои ин қаламравро дунбол кардааст.Дар ин миён Маскав ҳеч омодагие барои муқобила бо вуруди рақибон ба маҳдудаи чуғрофиёи Шуравй надошт ва чун худ низ дар гири мушкилоти дохилй буд, натавонист аз ба истилоҳ тачовузи қудратҳои шарқу ғарб ба он чи ки қаламрави суннатии нуфузи худ мегуфт, дифоъ кунад.

Дар моҳи августи соли 2008 вақте ки бар сари баҳси истиқлолияти Осетиёи чанубй, Русия ба Гурчистон ҳамлаи низомй кард, шарикони Маскав дар қаламрави Шуравии собиқ ба фикри бозтаърифи равобити худ бо Русия бар омаданд.Ин амалкарди Маскав собит намуд, ки Русия дар пайи дифоъ аз манофеи худ, ҳатто ба шарикони қадимиаш ҳам гузаште нахоҳад кард.Узбакистон бештар аз дигар кишварҳои пасошуравй дарси равобит бо Кремлро хонд ва он гуна рафтор кард, ки Маскав дар қиболи Тошканд анчом медод.Яъне давлати Тошканд дар равобит бо Русия аз ҳамон масире гом бардошт, ки Маскав мепаймуд:қарордодҳо бо Маскав имзо мекард, аммо бо таваччуҳ ба манофеи худ, барои ичрои он қарордодҳо амал мекард.Хосили чунин рафтор аст, ки имруз Узбакистон камтар вобастагиҳое ба Маскав дорад ва дар ҳамкорй бо Ғарб низ манофеи зиёде касб кардааст.Казияи халабонҳо миёни Русия ва Точикистон охирин намуна аз зургуйии Маскав дар қиболи шарикони худ дар қаламрави Шуравии собиқ буд.Дар ин фароянд амалакарди Русия тасдиқи ин ҳақиқат буд, ки Точикистонро ба унвони давлати соҳибистиқлол қабул надорад.Зеро дар мавриди ба ин монанд, ки шаҳрванди Русия ба чурми нақзи қонун дар Амрико маҳкум шуд, ё дигар шаҳрванди ин кишвар дар Чин маҳкум ба қатл шуд, кучактарин вокунише нишон надод.Дар чун вазъе сиёсатмадорони рус қасд доранд иттиҳоди чадиде бо номи Авруосиё таъсис диҳанд, ки баробарии ҳамаи кишварҳои узвро танзим ва тазмин кунад.Агарчй дар нишасти ғайрирасмии сарони Иттиҳоди давлатҳои мустақил дар Маскав(20 декабри соли 2011) ҳамаи сарони кишварҳои ширкаткунанда ризояти худро дар мавриди таъсиси Иттиҳодияи Авруосиё эълом карданд, аммо бояд мунтазир монд, ки амалкарди онҳо дар қиболи ин паймон чй гуна хоҳад буд.Зеро ончй Русия ба кишварҳо дар чорчуби ин ниҳоди дар ҳоли таъсис ваъда дода, Гарб ба саркардагии Амрико дар ҳоли ичрои он аст.Аз суи дигар имруз кишварҳои минтақа эътимоди даҳ соли қабл бо Русияро надоранд.Ба илова, дар канори давлатҳо, миллатҳо низ ба сиёсатмадорони русй беэътимод шудаанд, зеро ниҳодҳои таҳти сарпарастии Маскав натавонистаанд оддитарин интизороти ин чомеъаҳоро бароварда кунанд.Ба унвони намуна ҳануз яке аз масоили доғ дар равобити Маскав бо кишварҳои Осиёи Марказй — сарнавишти муҳочирони корй, ки Русия бештарини судро аз онҳо мебарад, ҳалнашуда боқй мондааст ва мақомоти Кремл ҳозир нестанд ин равандро дар чорчуби қонунҳо танзим кунанд.Хамчунин неруҳои ислоҳталаби Осиёи Марказй аз бархурди Маскав ба хостаҳои онон дилсард ва ноумед шуданд ва дигар қаламрави Русияро макони амне барои фаъолиятҳои зиддидиктатории ҳокимонашон намедонанд.Тайи солҳои охир Русия дар чорчуби муомилаҳои сиёсй, борҳо мухолифони давлатҳои Осиёи Марказиро ба кишварҳояшон истирдод кардааст.

Гузашти бист сол аз фурупошии Шуравй собит намуд, ки Маскав ҳеч барномае барои ҳамкорй бо кишварҳои қаламрави Шуравй надоштааст ва ҳануз ҳам чунин барномае таҳия нашудааст. Сиёсатмадорони рус умдатан бар пояи авзои мавчуд дар ин ё он кишвар, ки аз тариқи расонаҳо огоҳ мешаванд, ё худ чунин вазъеро шакл медиҳанд, наҳваи равобит бо он кишваррро таъриф мекунанд, амре ки нокомии он ниёз ба санаде надорад.Имруз бархе таҳлилгарони рус иддаъо мекунанд, ки бо аз қудрат рафтани Назарбоев дар Остона ва Каримов дар Тошканд, фурупошии давлатҳо дар Осиёи Марказй оғоз хоҳад шуд.Хамин таҳлилгарон давлатҳои кунунии Осиёи марказиро ҳукумати хонаводаҳо бар миллатҳо медонанд ва мегуянд дар Казоқистон хонавода ва наздикони Назарбоев, дар Узбакистон хонавода ва пайвандони Каримов ва дар Точикистон Раҳмон ва хешу табораш бо ном давлатҳое ташкил кардаанд ва фақат ба фикри сарватчамъкунй мебошанд. Рузи 12 декабр дар Маскав мизи гирде бо ҳузури коршиносони рус баргузор шуд, ки дар он бурду бохтҳои сиёсати Русия дар Осиёи Марказй мавриди баҳсу баррасй қарор гирифт.Аксари таҳлилгарон бар ин нукта таъкид доштанд, ки Маскав ҳеч барномае дар мавриди муносибат бо кишварҳои ин минтақаи муҳимро надорад ва бархурди ҳануз комунистгунаи мақомоти Маскав бо давлатҳои соҳибистиқлол чуз сардии равобити ин кишварҳо бо Русия, ҳосиле ба ҳамроҳ надоштааст.Амалкарди Русия дар қаламрави Шуравии собиқ баёнгар аз ин воқеият аст, ки Маскав талош кардааст бе харч ва дар ҳолатҳое бо истифода аз зур ва  фишор, ба хостаҳои худ даст ёбад.Хамин амр, ки мо шоҳиди он дар рафтори Русия дар қиболи Точикистон ва Кирғизистон будем, боиси нокоми сиёсатҳои Маскав дар Осиёи Марказй шудааст.Имруз Амрико бо истифода аз ҳамин заъфи сиёсатгузориҳои Кремл ва бо харочоти ҳангуфте тавонистааст дар Осиёи Марказй нуфуз кунад ва манофеи Русияро ба таври мустақим таҳдид кунад.Дар арсаи байналмиллал низ Русия дар баробари Амрико кам овардааст ва Вошингтан Маскавро ҳаргиз ба унвони абарқудрате қабул надорад. Нотавонии Русия дар нақшофарини дар таҳаввулоти Ховари Миёна далеле бар ҳамин гуфтаҳост.Дар чунин шароите Владимир Путин бо барномарезиҳои густарда қасд дорад ба кохи Кремл бозгардад ва чойгоҳи Русияро дар арсаи чаҳонй эҳё ва бозсозй кунад.Тарҳи эчоди Иттиҳодияи Авруосиё аз ҳамин зовия қобили арзёбй аст.Аммо акнун авзоъ дар минтақа ва чаҳон тағйир кардааст ва  дар Осиёи Марказй низ ба Маскав беэътомодй дар ҳоли ташдид шудан аст.

Қазоқистон ва имтиҳоне ғайримунтазира

Рузи 16 декабр, дар рузи бистумин солгарди истиқлоли Қазоқистон шаҳри Жанаозени ин кишвар ба майдони даргириҳо миёни нафтчиёни муиътариз ва неруҳои интизомй табдил шуд.Бар асоси гузоришҳо теъдоди кушташудагон дар ин беназмиҳо аз 11 нафар то 70 нафар эълом шудааст.Холмуҳаммад Қосимов, вазири кишвари Қазоқистон дар охорин мусоҳибаи худ(18 декабр) шумори кушташудагонро 11 нафар ва захмиёнро 80 нафар эълом кард ва тазаккур дод, 70 тани дигар боздошт шуданд.Вай афзуд дар миёни захмиҳо 6 тан аз неруҳои пулис низ ҳастанд.Ин дар ҳолест, ки Айнур Курманов, раҳбари ҳаракати сотсиалистии Қазоқистон дар суҳбат бо хабарнигорон теъдоди куштаҳоро 70 тан эълом ва гуфтааст 3 маъмури пулис низ кушта шуданд.Ин мухолифи давлати Остона теъдоди захмиҳоро 500 нафар эълом ва таъкид кардааст, сохторҳои интизомии Қазоқистон барои фаъолони ин эътирозот парвандаҳои чинойи ифтитоҳ кардаанд. Дар ҳоле ки гузоришҳои бархе расонаҳо аз густариши нооромиҳо ба дигар шаҳрҳо аз мунташир шудааст, вазири кишвари Қазоқистон дар як мусоҳибаи телевизионй иброз дошт ки ба беназмиҳо поён дода шуда, шаҳр таҳти назорати комили мақомоти давлатй қарор дорад ва зиндагии одди ба шаҳр боз гаштааст.Ин мақоми қазоқ афзуд омили аслии нооромиҳо коргарони барканоршуда буданд, ки юниформҳои қирмиз бо навиштачоти «Казмунайгоз» пушида буданд. Асхат Доулбоев, додситони кулли Қазоқистон дар мавриди омилони беназмиҳо гуфт, ба издиҳоме ки барои тачлил аз 20 умин солгарди касби истиқлоли кишвар дар майдон гирди ҳам омада буданд, гуруҳи арозилу авбош ҳамла карданд ва иқдом ба зарбу лати мардум карданд. Додситон афзуд, ин афрод ба ҳушдорҳои пулис дар мавриди мутаваққиф кардани беназмиҳо таваччуҳ накарданд ва автобус, меҳмонхона ва дигар идороти давлатиро ба оташ кашиданд ки пулис мачбур ба бархурди чиддитар бо ин афрод шуд. Дар шароите ки дар бораи омилони ошубҳои ахири шаҳри Жанаозен ва теъдоди осебдидагони ин ҳаводис ахбори зидду нақиз мунташир мешавад, бархе сойтҳои интернетии мустақил ва нимарасмй аз даст доштани «хоричиён» дар ин беназмиҳо парда бардоштанд.Бар асоси матолиби ин манобеъ қабл аз вуқуъи нооромиҳо афроди хоричй, ки гуфта мешавад аз сафорати Амрико дар Остона, пойтахти Қазоқистон буданд, ба ин шаҳр омаданд ва бо муътаризон музокироте анчом доданд.Албатта дар мавриди он ки ин афрод амрикойи буданд ё хайр, дидгоҳҳо мутафовутанд, аммо нуктаи иштирокашон он аст, ки ин афрод бо англисй возеҳ ҳарф мезаданд ва суҳбатҳои тулоние бо коркунони норозй доштанд.Дигар мавзуе ки дар матолиби ин сойтҳо чалби таваччуҳ мекунад, он аст, ки оғозгари беназмиҳо на муътаризон, балки гуруҳҳои мусаллаҳе буданд, ки ҳувияташон мушаххас нест.Ҳамин манобеъ мегуянд, руйдодҳои ахири Қазоқистон сенориёи Амрико ба манзури аз саҳанаи сиёсй дур кардани Назарбоев аст ва ин як тамринест, ки хадамоти вижаи Амрико бо нусхабардории бархе маворид аз таҳаввулоти ахири кишварҳои арабй, онро ба озмоиш гузоштаанд.Дар идомаи ҳамин дидгоҳ ба даст доштани Туркия низ дар ин сенариё ишора мешавад.Мақомоти расмии қазоқ дар ин минтақа низ даст доштани коркунони муътариз дар беназмиҳоро қотеъона рад ва таъкид карданд, дар рузи чашни истиқлол як чанги воқей ба вуқуъ пайваст ва дар муқобили неруҳои интизомй чангиёни касбй қад алам карданд.Сохторҳои марбутаи қазоқ дар мавриди ин ки чангиёни омузишдида аз кучо вориди ин шаҳр шудаанд, мегуянд ин минтақа аз чануб бо Узбакистон ҳаммарз аст ва чуз аз қаламрави ин кишвар, маҳали дигаре барои вуруди ниманизомиён вучуд надорад. Бо таваччуҳ ба ин ки чанде қабл вазири хоричаи Амрико дар Тошканд буд ва раиси чумҳури Узбакистон аз Иттиҳоди Авруосиё, ки мубтакири аввалияи он Нурсултон Нзарбоев аст, шадидан интиқод карда буд, гузоришоте ба ёд меоянд, ки бархе сойтҳои маҳаллй дар шаҳри Жанаозен мунташир карданд.Пушида нест, ки ҳамсуйии Қазоқистон бо Русия дар тақвияти ҳамгароиҳои минтақайи ва кутоҳ кардани дасти хоричиён , ба вижа Амрико аз дахолат дар муодилоти минтақайи хушоянди Вашингтон нест ва Тошканд низ аз нақши раҳбарии Остона дар Осиёи Марказй нороҳат аст. Бо ин ҳол нигоҳе ба воқеиятҳои чомеаи Қазоқистон баёнгар аз ин аст ки дар ин кишвари сарватманди Осиёи Марказй низ мушкили аслй ҳамон ҳокимияти тулонии як нафар бар кишвар аст.Нурсултон Назарбоев, ки аз замони касби истиқлоли Қазоқистон раҳбарии ин кишварро бар уҳда дорад, тақрибан аз ҳамон масире рафтааст, ки дигар ҳокимони ба истилоҳ модом ул умри Осиёи Марказй, рафатаанд.Яъне ҳар бор бо баргузории ҳамапурсй, ё ворид кардани тағйир дар қонуни интихобот, замони раёсати худро тамдид кардааст, бо ин тафовут ки чунин амалкради у камтар бо мухолифатҳои дохилй мувочеҳ будааст.Инак ба назар мерасад, ки таҳти таъсири таҳаввулоти байналмилалй ва албатта таҳрики бархе доираҳо, норозиёни ин кишвар низ даст ба иқдом шудаанд.Он чи ба норизоятии коркунони бахши нафт бармегадад он аст ки омили аслй касби даромадҳои ҳосил аз фуруши нафт аст.Агарчи дар Қазоқистон низоми мутамаркази идораи кишвар ҳоким аст, аммо дар маҳаллҳо ҳамзамон бо волии вилоятҳо, ки раиси чумҳур таъин мекунад, афроди сарватманд низ дар умури идорй нуфуз доранд.Дар ҳоле ки волиён меоянду мераванд, аммо афроди сарватманди маҳаллҳо боқй мемонанд ва таъсири онҳо дар маҳалҳо бештар аз таъсири волиҳое аст ки барои як давраҳои 3-5 сола мансуб мешаванд.Дар Жанаозен ҳамин омил дар шаклгирии эътирозҳо то ҳадди зиёде таъсиргузор буд, албатта дастҳое низ дар таҳрики афрод ба хушунатҳо даст нақш доштанд. Агарчй бо фармони раиси чумҳури Қазоқистон дар Жанаозен то 5 январ вазъи фавқулодда эълом шуда, аммо хабарҳои расида баёнгар аз идомаи эътирозоти коркунони нафт дар ин минтақа аз Қазоқистон аст.Барои баррасии ҳаводиси ахир кумиссиюни вижа ба шумули адибони саршинос ва шахсиятҳои ҳизбй таъсис шуда, рузи 21 декабр ба маҳалли ҳаводис рафт.Дигар нуктаи чолиб дар ҳаводиси ахири Қазоқистон он аст, ки ҳамзамон бо баргузории нишасти ғайрирасмии сарони Иттиҳоди давлатҳои мустақил дар Маскав, ин нооромиҳо ташдид шуд.Ҳарчанд Остона аз чумлаи кишварҳои фаъол дар ниҳодҳои минтақайи маҳсуб мешавад, аммо гуфта мешавад ин нооромиҳо як навъ ҳушдоре буд ба сарони саркаши минтақа, ки ҳеч тамойиле барои узвият дар Паймони амнияти чамъй надоштанд.Имзои ҳамаи асноди Паймони мазкур тавассути раиси чумҳури Узбакистон дар Маскав(20 декабр) аз ҳамин зовия қобили арзёбй аст.

Точикистон дар бозиҳои минтақайӣ

Ахиран нашрияи «World Politics Review» хабар дод, ки чанде қабл теъдоде аз низомиён ва чархболҳои Ҳиндустон дар фурудгоҳи «Айнй» мустақар шуданд.Ба навишати ин манбаъ воҳиди неруҳои ҳавойии Ҳиндустон ва чанд чархболи низомии ин кишвар дар ҳамоҳангй бо Русия ба таври пинҳонй дар ин фурудгоҳ мустақар шудаанд.Саурав Ҷҳа, як мақоми Ҳиндустонй ки иртиботи мустақим ба бозсозии фурудгоҳи «Айнй» дошта, ба нашрияи мазкур гуфтааст, дар айни ҳол дар ин фурудгоҳ воҳиди неруи ҳавойии Ҳиндустон, чандин чархболи низомии Ми-17 ва ҷетҳои чангии русй, ки иҷора гирифта шудаанд, мустақар мебошанд.Ба гуфтаи ин мақоми Ҳиндустонй чанд муддатест, ки фурудгоҳи «Айнй» мавриди истифодаи муштараки Русия ва Ҳиндустон аст.Саурав Ҷҳа ба «World Politics Review» иллати пинҳонкорй дар истифода аз фурудгоҳи «Айнй»ро пешгирй аз эчоди ҳассосиятҳои Чин ва Покистон унвон кардааст.
Мақоми Ҳиндустонӣ ба нашрияи «World Politics Review» гуфтааст, Ҳиндустон барои бозсозй ва такмили фурудгоҳи «Айнй» 70 миллион доллар харч карда, аз чумла хати парвоз ва бурчи муроқибат ба стандардҳои байналмилал мутобиқ шудаанд ва ҳамаи ин ба манзури ҳидояти ҳавопаймоҳои чанганда анчом шудааст.Ин мақом афзуд, аз дигар иллати пинҳонкорй дар амри баҳрабардорй аз фурудгоҳи «Айнй» ҳамин мавзуъ, яъне зарфияти болои он низ мебошад ва аз ин чост ки давлати Душанбе ҳануз вазъият ва мақоми ин фурудгоҳро ба таври расмй эълом накардааст.Бартарии фурудгоҳи «Айнй» он аст, ки Ҳиндустон аз ин чо ба роҳатй тамомии шимоли Афғонистон, шимоли Покистон ва ғарби Чинро таҳти назорати худ қарор хоҳад дод.Точикистон ба манзури пешгири аз таҳрики эҳсосоти Покистон ва Чин, саъй кардааст дахл доштани худ дар фаъолиятҳои низомии Ҳиндустон дар фурудгоҳи «Айнй»ро пинҳон кунад. Бо ин ҳол дар вазорати дифои Точикистон вучуди ҳаргуна тачҳизоти хоричй дар фурудгоҳи «Айнй»ро рад карданд ва гуфтанд чархбол ва ҳавопаймоҳои мавчуд дар ин фурудгоҳ мутаалиқ ба неруҳои мусаллаҳи Точикистон мебошанд.
Нигоҳе ба амалкарди Деҳлии нав дар Осиёи Марказй, ба вижа дар 2-3 соли охир нишон медиҳад, ки Ҳиндустон алоқаи зиёде ба фурудгоҳи «Айнй» дар Точикистон дорад.Ин мавзуъ моҳи октябри соли чорй тайи сафари Энтонй, вазири дифои Ҳиндустон ба Душанбе бештар рушан шуд.Дар рузҳои ин сафар нашрияи «Press Trust of India» хабар дода буд, ки машварат миёни се кишвари Точикистон, Ҳиндустон ва Русия дар мавриди баҳрабардории муштарак аз фурудгоҳи «Айнй», ки баъд аз хуручи низомиёни ғарбй аз Афғонистон аҳамияти стротегии бештаре касб хоҳад кард, ҳамчунон идома дорад.Баъдан вазири дифои Ҳиндустон эътироф кард, ки тайи панч мулоқот бо Анатолий Сердюков, вазири дифои Русия масъалаи баҳрабардорй аз фурудгоҳи «Айнй» баррасй шуд, аммо дар посух ба ин пурсиш ки Ҳиндустонустон дар баҳрабардорй аз ин фурудгоҳ мушорикат дорад ё на, гуфт, фурудгоҳи «Айнй» дар навъи худ дар минтақа беназир аст.Кобили зикр аст, ки вазири дифои Ҳиндустон 8 октябри соли чорй, дар роҳи сафар ба Маскав дар Душанбе таваққуф кард ва дар сентябри соли 2009 дар таҳаввуле тақрибан ба ин монанд, раиси чумҳури ин кишвар баъд аз дидор бо раиси чумҳури Русия ба Душанбе омад ва музокироте бо ҳамтои точики худ анчом дод.Ҳарчанд гуфта шуд, ки дар музокирот миёни раисони чумҳур се кишавр ҳамкориҳои иқтисодй, ба вижа ҳамкориҳои энержй дар меҳвар қарор дошт, аммо ҳамон замон буд, ки масъалаи истифода аз фурудгоҳи «Айнй» бештар матраҳ шуд. Ин дар ҳоле буд, ки фурудгоҳи мазкур дар ҳоли навсозй тавассути Ҳиндустон буд ва теъдоде аз афсарони артиши миллии Точикистон дар курсҳои омузишй дар Ҳиндустон ба сар мебурданд.Агарчй музокироти занчирайи миёни Точикистон — Ҳиндустон — Русия дар ҳамкориҳои низомй чараён дорад, аммо манофеи тарафҳо дар ин замина на ҳамеша ҳамсонанд.Он ба Русия ва Ҳиндустон бармегардад он аст, ки Деҳлии нав аз даврони Шуравй шарики муҳими Маскав ва муттаҳиди у дар минтақа буд ва 60 дар сад аз ниёзи худ бо силоҳ ва муҳиммоти низомиро аз Шуравй ворид мекард.Агарчй солҳои охир ҳамкориҳои низомии Ҳиндустон бо Амрико ва Исроил густариш ёфта, аммо ду тараф ҳамчунон дар мавриди бисёре аз масоили минтақайи иштироки назар доранд.Хуручи низомиёни ғарбй аз Афғонистон, сардии равобит миёни Вашингтон — Исломобод ва Исломобод — Кобул, ин фурсатро барои Ҳиндустон ва Русия фароҳам кардааст, то дар чиҳати амалӣ шудани барномаҳои минтақайии худ, бештар талош кунанд.Дар ин фароянд эҳтимоми давлати Кобул ба тавсаъаи ҳамкориҳо бо Ҳиндустон ба манзури тақвияти чабҳаи зиддипокистонй, Маскавро ба ибтикори амалҳои чадид тарғиб кардааст.Акнун ду кишвар дар ростои бароварда намудани ниёзҳои аввалияи Афғонистон, ки дар бахши иқтисод неруи барқ ва дар бахши амният барқарории суботу оромиш дар ин кишвар мебошад, ҳамкориҳои худро густариш хоҳанд дод ва дар ин миён мушорикати Точикистон пураҳамият тавсиф мешавад. Русия қасд дорад дар фароянди тавсаъаи ҳамкориҳо бо Ҳиндустон ба унвони иқтисоди навзуҳур, аз як су пеши роҳи нуфузи беш аз ҳадди Чин дар бозорҳои Осиёи Марказро бигирад ва аз суи дигар аз ҳамин раҳгузор монеъи тавсаъаталабиҳои Амрико бишавад.Агарчй дар марҳалаи кунунй равобити Вашингтон бо Исломобод ба таври бесобиқае сард шуда, Амрико мачбур шудааст пойгоҳи «Шамсй» дар Покистонро тарк кунад, аммо бо таваччуҳ ба пайвандҳои ду кишвар дар бисёре аз муъодилоти байналмилай, ҳамчунон шарокати Амрико-Покистон ба қуввати худ боқист ва дар баробари таҳдидҳои муштарак бар манофеъашон, ба роҳатй дар як чабҳа қарор хоҳанд гирифт. Аз ин ру Маскав бо наздик шудан ба Деҳлии нав, дар пайи кам асар кардани нақши Исломобод-Вашингтон дар муъодилоти минтақайи баромадааст ва ҳимояти ахири Русия аз узвияти доимии Ҳиндустон дар Шурои амнияти Созмони милал низ аз ҳамин манзар қобили тааммул аст.
Коршиносони ғарбй дар таҳлилҳои худ дар мавриди ҳузури Деҳлии нав дар Осиёи Марказй, ин ҳузурро камранг ва бидуни оянда арзёбй кардаанд.Аз чумла Марлен Ларюэл (Marlene Laruelle) ва Себастян Пейруз(Sebastien Peyrouse), муҳаққиқони фаронсавии муқими Амрико мегуянд Ҳиндустон аз заъифтарин чойгоҳ дар Осиёи Марказй бархурдор аст ва иллаташ он аст, ки давлатҳои ин минтақа ба далели кишвари демократй будани Ҳиндустон аз тавсаъаи ҳамкориҳо бо он бим доранд, аз суи дигар Деҳлии нав ба унвони давлати демократй ҳеч маҳбубияте дар фазои оппозитсионии ин минтақа касб накардааст.Аммо таҳлилҳо дур аз воқеиятҳои мавчуд дар ин замина ҳастанд ва Ҳиндустон дар Осиёи Марказй ҳадафҳои стротегиро дунбол мекунад.Аз чумлаи ин ҳадафҳо беасар кардани нақши Покистон дар таҳаввулоти Афғонистон аст, ки ҳам Афғонистон, ҳам Русия ва ҳам кишварҳои минтақа, ба вижа Точикистон онро дунбол мекунанд.Ин мавзуъ дар шароите, ки ҳамкории кишварҳои Осиёи Марказй дар тарҳи амрикойии бо номи «шабакаи шимолй» ҳассосиятҳои Исломободро барангехта, ҳатто толибон ва дигар гуруҳҳои зиддиамрикойии фаъол дар қаламрави Покистон давлатҳои Осиёи Марказиро таҳдид ба вокуниш кардаанд, бештар аҳамият пайдо кардааст. Аз дигар нуктаи муҳим дар мавриди аҳамияти Осиёи Марказй барои Ҳиндустон он аст, ки дар вазорати хоричаи ин кишвар бахши вижае ба Осиёи Марказй ва Қафқоз ихтисос дода шудааст, ки дар он коршиносон ва мутахассисони варзида таҳаввулоти ин манотиқро мураттаб таҳти назорат қарор доранд.
Ҳиндустон дар чорчуби ду тарҳи азими CASA-1000 ва ТАPI дар садад аст энержии мавриди ниёзи худро аз Осиёи Марказй ворид ва раванди рушдро да иқтисоди худ ҳифз кунад.Дар ин миён тарҳи CASA-1000 иртиботи мустақим бо сохти неругоҳи Роғун дорад ва ҳимояти Деҳлии нав аз ин тарҳи муҳими иқтисодии Точикистон метавонад муҳаррики тавсаъа дар дигар бахши барои Ҳиндустон муҳим — бахши ҳастайи бошад.Қарори маълум неругоҳҳои ҳастайии фаъол дар Ҳиндустон ниёзи фаровон ба уран доранд ва воридоти ин мавод аз Аврупо натавонистааст, ниёзҳои ин неругоҳҳоро бартараф кунад, аз ин ру моҳи июли соли 2009 Ҳиндустон ба таври расмй ба кишварҳои Осиёи Марказй мурочиат кард, ки урани табии худро ба ин кишвар содир кунанд.Ин мавзуъ бо таваччуҳ ба бархурдории Точикистон аз манобеи саршори уран, метавонад ду кишварро бештар ба ҳам наздик кунад.Бо ин ҳол истиқрори низомиёни Ҳиндустон дар фурудгоҳи «Айнй»ро дар шароите ки ин мавзуъ аз ҳассосияти болои байналмилалй бархурдор аст, метавон як муваффақияти Душанбе дар таомул бо бозигарони минтақа тавсиф кард, ки аз як су то ҳадде пинҳон мондааст ва аз суи дигар оқибати манфие низ ба ҳамроҳ надоштааст(ҳадди ақал дар марҳалаи кунунй).